Normalde erken doğan bebeklerde bazı gelişim sorunları ortaya çıkabilir.
En sık karşılaşılan sorunlardan biri de testislerden birinin ya da ikisinin birden yerine inmemiş olmasıdır ve bu durum inmemiş testis olarak adlandırılır.
Peki inmemiş testis nedir? Belirtileri, tanı ve yöntemleri nelerdir?
Testisler erkeklerde yumurtalık içinde bulunan, erişkinde yaklaşık ceviz, çocuklarda ise fasulye büyüklüğünde olan organdır. Görevi sperm ve erkeklik hormonu üretmektir. Testisler yumurtalık içinde vücut sıcaklığından yaklaşık 2 derece daha düşük ortamda daha sağlıklı fonksiyon görür. Yumurtalık kasları sıcak havalarda gevşer ve testisler aşağı sarkar. Soğuk havalarda ise kaslar kasılır ve testisler vücuda yaklaşır.
Anne karnında gelişim sırasında erkek bebeklerin testisleri karın içerisinde böbreklerin yanında bulunur. Gebeliğin ilerleyen aylarında hormonal veya diğer etkiler ile testisler normalde olması gereken yere yani yumurtalık içine yerleşir. Normal yerine inememiş olan testise inmemiş testis denir. Yumurtalık içine girmeyen testis normal yol güzergahı dışında bir yerde de olabilir. Bu duruma ektopik testis denir. Normal yerine inemeyen testis vücut ısısına maruz kalır ve sperm üretimi aksar. Ayrıca inmemiş testislerde kanser gelişim potansiyeli vardır.
Yumurtalara inemeyen testisler iniş güzergahında herhangi bir yerde bulunabilir. Ancak en sık bulunduğu yer kasık bölgesidir. Karın içerisinden yumurtalığa uzanan kasık (inguinal) kanalının çıkışı (%60) veya içerisi (%25) en sık bulunduğu yerdir.
İnmemiş testis erken veya düşük doğum ağırlığıyla doğan bebeklerde daha sık görülmekte. Yaklaşık 100 yeni doğan erkekten birinde görülmektedir.
Erkek bebeklerde gelişimin 32 - 36 haftalık diliminden önce karında olan testisler, bu safhalarda testis torbalarına iner.
Ancak bazı bebeklerde bu süreç olması gerektiği gibi gerçekleşmez. Böyle durumlarda testisler kasıklarda kalmış olabilir.
Testislerin karında kalmış olma ya da hiç gelişmemiş olma ihtimalleri de vardır. İnmemiş testis, yaygın olarak normalden erken doğmuş olan bebeklerde gözlenir.
Bu tip vakalara erken doğan bebeklerin yaklaşık olarak yüzde 30’luk diliminde rastlanır.
Tek tarafta ya da iki tarafta da gelişebilecek olan inmemiş testis vakalarında, genellikle 3 ay sonunda testis yerine iner.
Testisin yerinde olmaması durumu boş torba olarak da adlandırılabilir. İnmemiş testisin 6 farklı sebebe bağlı olarak gelişmiş olması mümkündür.
Bugüne kadar karşılaşılmış olan inmemiş testis vakalarında, bu nedenler dışında herhangi bir neden ile karşılaşılmamıştır.
Testisler işlerini tam olarak yapabilmeleri için belirli bir sıcaklığa ihtiyaç duyarlar. Bu sıcaklık genellikle vücut ısısında 2-4 derece daha düşüktür. Torbaya inmeyen testisler yüksek ısıdan etkilenir, fonksiyonları bozulur ve bu durumda görevlerini gerektiğini yapamazlar. Aynı zamanda eğer testis olması gereken yere yani torba içerisine inemezse, bu durumda hacminin küçülmesi gibi bir durum meydana gelebilir.
Bu durumun beraberinde getirebileceği riskler sperm kalitesinin düşmesi, kısırlık ve kanser olabilir. Aynı zamanda düşük bir ihtimal olarak kasık fıtığı da gelişebilir.
Yenidoğan bebeklerde diğer tüm rutin kontroller gibi, testis kontrolünün de yapılması gerekir. Genellikle bu ilk kontrolde inmemiş testis durumu fark edilebilmektedir. İnmemiş testis tanısı için çoğunlukla tecrübeli bir uzman tarafından muayene yeterlidir.
Hekim muayenesi sonrasında testisin nerede olduğu bulunamazsa, bu durumda görüntüleme yöntemlerine başvurulabilir. Bu alanda en çok kullanılan görüntüleme yöntemleri ultrason ve MR’dır. Testisin kasıklarda ya da yerinde bulunmaması durumunda laparoskopik yöntemlerden faydalanılabilir.
Genelde aileler çocuklarının yumurtalığının boş olduğunu ifade eder. Tecrübeli bir hekim tarafından kasıktan yumurtalığa doğru sıvazlanarak muayene edildiğinde testisin kasıkta olup olmadığı fark edilebilir.
Ultrason kasıkta ele gelen testisin boyutları hakkında bilgi verir. Aşırı kilolu veya muayenede ağlayan çocuklarda elle muayene her zaman etkili yapılamayabilir.
Bu durumlarda ultrason testisin yeri ve boyutları hakkında bilgi verebilir. Ultrason ile de görüntülenemeyen hastalara MRI veya tomografi yaptırmak önerilmez.
Böyle hastalara yapılacak işlem karın içerisine kameralı aletle (laparoskopi) ile bakılması ve testis karın içinde saptanırsa aynı anda indirilmeye çalışılmasıdır.
Normal şartlar altında testisin en geç 1 yıl içerisinde yerine inmesi beklenir. Fakat bu süre içerisinde yerine inmeyen testislerin tedavi edilmesi önerilmektedir. Tedavi seçeneği cerrahidir.
Bu ameliyat için ideal yaş aralığı 6-18 aydır. Operasyon genellikle kasığın hemen üzerinde yapılan 2-3 santimlik bir kesi ile gerçekleştirilir. İnmemiş olan testis bulunur ve yumurtalık kesesi içine yerleştirilir. Eş zamanlı olarak kasık fıtığı genellikle görülür ve aynı işlem sırasında onarılır.
İnmemiş testisin tedavisi cerrahidir. Kasıkta elle muayene edilen veya ultrason ile gösterilen testisler kasıktan yapılan küçük bir kesi ile serbestlenir ve yumurtalık içine normal yerine yerleştirilir. İnmemiş testislerde eşlik eden genellikle kasık fıtığı olabilir. Bu kasık fıtığının tedavisi de aynı anda yapılır. İşlemden sonra aynı gün içinde veya ertesi gün hasta taburcu edilebilir. Birkaç gün sonra banyo yapıp normal aktivitesine dönebilir.
Karın içindeki testisler için laparoskopi hem testisin yerinin saptanmasında hem de tedavisinde kullanılır.
İnmemiş testisi olan çocukların ideal ameliyat edilme yaş aralığı 6-18 aydır. Tedavi yaşı geciktikçe testisin zarar görme ihtimali artmaktadır. Kasıkta kalan testisler zamanla küçülüp fonksiyonunu görmeyebilir.
Kasığa çıkıp inen testisler için kullanılan bir terimdir (retraktil testis). Bu hastalar muayene edildiğinde testis rahatlıkla yumurtaya iner ancak sonra kendiliğinden çıkabilir. Bu durum ameliyat gerektirmez ancak periyodik kontrolü önerilir.
