Sistit, idrar yolu iltihaplanması nedeniyle ortaya çıkan ve en sık karşılaşılan üreme sistemi hastalıklarındandır. Kadınlarda erkeklere göre daha sık görülen sistit, zamanında tedavi edilmezse ciddi böbrek sorunlarına ve kalıcı mesane hasarlarına neden olabilir.
Ağrılı veya hafif seyredebilen sistit tedavi edilmesi oldukça önemlidir.
Peki kronik sistit ve interstisyel sistit nedir, nasıl tedavi edilir?
Artık halk arasında da yaygın olarak bilinen ve kullanılan “sistit” idrar kesesinin iltihabıdır. Genellikle bayanlarda gözlenir. 20-30 yaş arasındaki her 3 kadından biri idrar yolu enfeksiyonu geçirir. Kadınların yarısı hayatında en az bir kez sistit geçirir. Bu yüzden biz üroloji hekimlerinin sık karşılaştığı bir durumdur.
Hastalar kasık bölgelerinde, karın alt kısmında veya cinsel organlarında sızı ve yanma hisseder. Sık idrara çıkmak isterler ancak idrar yapmak çok sancılıdır. İdrar yaptıktan sonra tekrar yapma isteği olur. İdrar rengi koyu ve bulanıktır. Kanlı olabilir. Bazen kokulu köpüklü idrar yaparlar. Hastalar temizlik sonrası kan lekesi görüp genellikle paniğe kapılır. Bazen ateş ve yan taraflarına-böbreğe doğru yayılan ağrı hissederler.
Sistit, mesane enflamasyonu olarak bilinir ve iltihabi bir süreci belirtir. Genellikle bakteri kaynaklı bir idrar yolu enfeksiyonu nedeniyle gelişme gösterir.
Sistit gelişiminin olduğu durumlarda ağrı ve rahatsızlık hissi ile birlikte böbreklere kadar ilerleyen sağlık sorunları ortaya çıkabilir.
Kadınlarda mesaneden atılan idrarı taşıyan üretra tüpünün, erkeklere göre daha kısa olması bu sorunu tetikleyici bir faktördür. Sistitin akut ve interstisyel sistit olmak üzere iki çeşidi vardır.
Akut sistit probleminde ani başlangıçlı mesane iltihaplanmasından söz edilirken, interstisyel sistitte kronik ve uzun süreli bir sorun söz konusudur.
İnterstisyel sistitin diğer adı ağrılı mesane sendromudur ve bu sendrom mesanenin enfeksiyon belirtisi göstermeden mesane duvarında gelişen iltihap ve tahriş ile birlikte ortaya çıkar.
Bu durum hastada sürekli idrara sıkışma hissi, ağrı ve yanmaya neden olan kronik bir problemdir. Gençlerde de görülen interstisyel sistit, yaygın olarak 30-40 yaş arası kadınlarda gelişir. Kadınlarda görülme ihtimali erkeklere göre 10 kat daha fazladır.
Sistit gelişimi kişiden kişiye farklı semptomlarla gözlenebilir. Ancak en yaygın sistit belirtileri şunlardır:
Kronik sistitte bu belirtilerin 6 aydan uzun süre devam etmesi söz konusudur. Ek olarak libido düşüklüğü ve pelvik bölge ağrıları da vardır. Sistitin tedavi edilmemesi, mesanedeki ağrı ve şikayetlerin artmasına neden olabilir. Bu durum ilerleyerek böbreklere zarar verebilir. Böyle bir durumda kusma, üşüme ve titreme gibi ek belirtiler gelişir. Böbreklerin etkilendiği bir sistit hastasında vücut sıcaklığı da yüksek olur. Bu belirtilerin gözlenmesi halinde vakit kaybetmeden uzman hekime başvurulmalıdır.
Kadın genital organlarının yapısı enfeksiyonlar için kolaylaştırıcı rol oynar. Kısa dış idrar borusu (üretra) anal bölgeye yakın yerleşimlidir. Sistiti olan hastaların idrar kültürlerinde en sık saptanan etken gaitada bulunan bakteridir (Escherichia coli-koli basili). Anal bölgede bulunan bakteri genellikle uygun olmayan hijyen koşullarında idrar yoluna yerleşip sistit tablosuna sebep olur.
Sistit hastalığı genel olarak bir bakteri enfeksiyonu nedeniyle ortaya çıkar. Bu hastalıktan sorumlu bakteri genellikle E.coli bakterisi olarak adlandırılır ve alt idrar yollarının enfeksiyonuna neden olur. Bunun dışında gelişen farklı sistit çeşitleri vardır. İnterstisyel sistit, ağrılı mesane sendromu olarak bilinir ve kronik sistit durumunu ifade eder. Bu hastalığın altındaki neden tam olarak belirlenemez. Tanı ve tedavisi oldukça zor olan interstisyel sistit, mesane yüzey epitelinde iltihaplanmayla birlikte gelişir. Bu rahatsızlık hissi, yanma ve ciddi ağrı oluşumuna neden olur. Ayrıca idrar sırasında sistit şikayetleri uzun süre devam eder.
Hastalığın diğer nedenleri arasında şunlar sayılabilir:
Sistit genellikle kadınlarda görülür. Özellikle cinsel aktif çağda, balayı döneminde, menapoz sonrası dönemde sıklığı artar.
Özellikle genç bayanlarda sistite özellikle cinsel yolla bulaşan genital organ enfeksiyonları (vajinit, servisit, PID) eşlik edebilir. Bu durumlarda akıntı, yüksek ateş, yanma, dolgunluk hissi eşlik eder. Bazen var olan bir cinsel yolla bulaşan hastalık sistiti taklit eder ve hastalar üroloji hekimine başvurur. Bu durumlarda hastanın jinekolog ile birlikte takip ve tedavi edilmesi daha doğru bir yaklaşım olur.
Cinsel yolla bulaşan bir durum değildir ancak cinsel ilişki sonrası oluşmasından dolayı karşı cinsten bulaştığı sanılır.
Sistit geçiren bayanların özellikle genital bölge hijyenine özen göstermeleri gerekir. Cinsel ilişki öncesi ve sonrası duş almaları, ilişki sonrası idrarlarını bekletmeden yapmaları, günlük 2 litre sıvı tüketmeleri, pamuklu iç çamaşırı giymeleri ve sık değiştirmeleri, kabız kalmamaları özellikle tavsiye edilir.
Hastanın tariflediği şikayetleri, muayene bulguları ve laboratuvar sonuçları ile sistit tanısı konur. Laboratuvar tahlili olarak idrar tahlili basit sistit vakalarında çoğu zaman yeterlidir. Komplike olmuş, sık tekrarlayan hastalarda ise idrar kültürü ve antibiyogram testi yapılır. İdrar kültürü sistite sebep olan bakteriyi tanımlar ve bu bakterinin hangi antibiyotiklere duyarlı olduğunu gösterir.
Yüksek ateş ve yan ağrısının da eşlik ettiği böbrek enfeksiyonlarında (piyelonefrit) ultrasonografi veya tomografi ile idrar yollarında tıkanıklık veya taş olup olmadığı araştırılmalıdır.
İnterstisyel sistit, günlük yaşamı olumsuz şekilde etkileyen bir sorundur ve tedavi edilmezse daha ciddi komplikasyonlara neden olabilir. Hastalık zaman içinde mesane duvarında kalınlaşmaya ve buna bağlı daha az idrar depolama kabiliyetine neden olur.
Sık idrar ihtiyacı nedeniyle sosyal yaşantı ve yaşam kalitesi düşer, hastada ek olarak depresyon ve stres gözlenir. Ayrıca cinsel hayatta da sorunlar ortaya çıkar. Bu nedenle hastalığın en kısa sürede tedavi edilmesi son derece önemlidir.
Öncelikle hastalığın kesin olarak teşhis edilmesi gerekir. Çünkü interstisyel sistit; böbrek taşı, bazı cinsel hastalıklar, idrar yolu enfeksiyonu, mesane kanseri ve endometriozis gibi hastalıklarla benzer belirtiler gösterir. Bu hastalıkların dışlanması için çeşitli tanılama yöntemlerinin uygulanması gerekir.
Bunların başında kan ve idrar testleri gelir. Ayrıca hastadan günlük idrara çıkma rutinini kapsayan detaylı bir öykü dinlenir, sistoskopi adı verilen özel bir cihaz ile mesane ve idrar yolu incelenir. Hastada 6 aydan uzun süreli ağrı ve şikayet varsa interstisyel sistit şüphesi doğar. Uygulanan diğer tanılama yöntemleri şunlardır:
Bu yöntemlerin sonunda interstisyel (kronik) sistit tanısı konmuşsa tedavi yöntemleri başlatılabilir. Tedavide öncelik yaşam kalitesini artırmak ve var olan şikayetleri gidermektir. Hastalığın seyri ve ağrı şiddetine göre hastalarda birden fazla tedavi yöntemi bir arada uygulanabilir. Bazı hastalarda ek olarak cerrahi müdahale de gerekebilir. Cerrahi operasyonda yaş, sağlık durumu, hastalık seyri, geçmiş hastalıklar, ilaç hassasiyeti ve benzeri pek çok durum söz konusudur. Başlıca tedavi yöntemleri şunlardır:
Fizik Tedavi: Fizik tedavi uzmanı kontrolünde pelvik kaslarının geliştirilmesine yönelik hareketler uygulanır ve kas anormalliklerinin ortadan kaldırılması hedeflenir.
İlaç Tedavisi: İdrar sırasında oluşan ağrı ve yanma hissini azaltmak için çeşitli kas gevşeticiler, ağrı kesiciler ve steroidler kullanılabilir.
Elektriksel Sinir Uyarımı: Mesaneyi kontrol eden kasların güçlendirilmesini ve kan akışının artırılmasını sağlayan elektrik uyarısı, karın içine yerleştirilen bir cihaz veya fizik tedavi ile yapılabilir.
Ayrıca yaşam standartlarında yapılan bazı değişiklikler de tedavide büyük rol oynar. Bunların başında sağlıklı beslenme alışkanlıkları kazanmak, alkol ve sigara kullanımını sonlandırmak, çikolata ve baharatlı gıda tüketimini sınırlandırmak gelir.
Bütün bunların işe yaramadığı durumda hastada ameliyat söz konusu olur. Bunun için mesanenin büyütülmesi, içindeki hasarlı yapıların yakılması ve benzeri seçenekler değerlendirilir. Bu süreçte uzman doktor tavsiye ve önerilerini dinlemek oldukça önemlidir. Sorunun ortadan kaldırılması için yapılacak tedavi uygulamasında, doktor ve hastanın bir arada karar vermesi gerekir.
Sistitin tedavisi antibiyotik tedavisidir. Basit sistit tedavisinde kısa süreli veya tek doz antibiyotikler kullanılır. Tedaviye cevap vermeyen sistitlerde idrar kültüründe üreyen mikroba karşı etkili olan antibiyotikler tercih edilir.
