Üretra darlığı, sıklıkla karşılaşılan bir problemdir ve üretra darlığı ameliyatı eski dönemlerden beri uygulanır.
Genellikle iş kazası ve trafik kazası gibi sebeplere bağlı gelişen üretra darlığı, ülkemizde de yaygın olarak görülür.
Peki erkeklerde görülme sıklığı daha fazla olan üretra darlığı nedir, neden olur ve nasıl tedavi edilir?
Üretra idrar kesemizden (mesane) idrarı dışarı taşınan tüp şeklinde kadınlarda 4cm, erkeklerde ise 20cm uzunluğunda olan bir organdır. Erkeklerde mesanenin hemen altında prostat bezi tarafından çevrelenmiştir. Prostat bezinin alt kısmında idrar kontrolümüzü sağlayan sfinkter denilen kas yapısı vardır.
Üretra idrar akışını sağlayan boru şeklinde organ olduğu için bu organın hastalıkları-darlıkları idrar akışını bozar. Üretrada darlıklarında hastalar ince, tazyiksiz, kesik kesik işediklerinden bahseder. İdrar yaparken yanma, tam boşaltamama hissi, uzun sure tuvalette kalma, gece idrar yapmak için uyanma gibi şikayetleri de görülebilir.
Üretra, mesaneyi vücut dışına bağlayan ve idrarın vücuttan atılmasını sağlayan bir borudur. Üretra darlığı ise tıp dilinde üretral striktür olarak bilinen ve idrarın mesaneden rahat çıkamamasına neden olan bir sağlık sorunudur. Bu sorun mesanede idrar birikmesine ve tam boşalma gerçekleşmemesine yol açar. Üretradaki darlık, çevre dokularda hasar ve zedelenmeler nedeniyle oluşur. Bu durumda üretra yapısında gerilme ve kalınlaşma gözlenir. Sonuç olarak idrar üretradan rahat bir şekilde geçemez ve mesanede birikme yapar.
Üretra darlığı, her yaşta ve her cinsiyette gözlenen bir durumdur. Üretra mukozasının oldukça hassas olması, yaralanma ve zedelenmelere zemin hazırlar.
Bu duruma neden olan sebepler şunlardır:
Ek olarak üretraya yabancı cisim sokulması (genellikle psikolojik hastalıklarda görülebilir) ve penis kırılmaları da üretra darlığına neden olabilir.
Günümüzde endoskopik yani kapalı ameliyatlar arttığı için en sık sebep bu ameliyatlardır. Genellikle kapalı prostat, mesane veya taş ameliyatları sonrası oluşur. Travmalar, yüksekten düşme, üretranın bulunduğu makat-apış arası bölgesine alınan darbeler, sert zemine düşme de sebep olur.
Leğen kemikleri denilen pelvis kemiklerinin kırılması sonucu üretranın kısmi veya tam yırtılmaları görülmektedir. Bunlar haricinde enfeksiyonlar da üretrada darlık yapabilir. Bütün bu sebepler haricinde hiçbir etken yokken de darlık oluşan vakalar ile karşılaşmaktayız.
Üretra darlığı olan hastalarda idrar yapmada sorun yaşanır ve mesanede idrar birikimi artar. İdrar akışı ciddi sıkıntılıdır. Sık tuvalete giderler ancak idrar çok ince akımla ve yavaş boaşır. Tam boşalma olmaz ve her defasında mesanede idrar kalır. Bunun dışında idrar kesesinde kalınlaşmaya bağlı boşaltım sıkıntıları ortaya çıkar ve mesanede biriken idrar böbreklerin boşalmasını bozabilir. İdrar birikmesi böbrek enfeksiyonlarına ve böbrek yetmezliğine kadar giden ciddi problemlere yol açar.
Üretra darlığının varlığında hastada şu belirtiler gözlenir:
Mesane boşalmasının bozulması, mesanede daha fazla idrar birikmesine izin vermez ancak böbrekler idrar üretmeyi sürdürür. Hastalığın ilerlemesiyle birlikte böbreklerde üretilen idrar mesaneye dolamaz hale gelir ve üreterlerde birikmeye başlar. Daha ileri aşamada ise böbrek havuzcukları genişler ve böbrek hasarları oluşur. İdrarın yeterli oranda boşaltılamaması sistit benzeri idrar yolu enfeksiyonlarına ve bunlara bağlı ciddi komplikasyonlara da neden olabilir.
Hastanın şikayetleri öncelikle üretra darlığından şüphelendirir. Üroflowmetri denilen işeme testi ile idrar akımındaki zayıflama olduğu saptanır. Üretradaki darlık ve darlığın yeri-seviyesi çekilen film (üretrografi) ile konur. Bu filmde dış idrar deliğinden içeri özel bir sıvı madde verilerek röntgen ile sıvının geçişi gözlenir. Ayrıca idrar yolu endoskopisi ile tanı ve tedavi aynı seansta yapılabilir.
Temelde 3 tedavi yöntemi vardır. Darlık bölgesinin genişletilmesi yani dilatasyon, darlık alanının kesilerek açılması (endoskopik tedavi-üretrotomi intern) ve açık ameliyattır. Açık ameliyat diğer tedavi yöntemlerinden fayda görmeyen, uzun dar segmenti-bölümü olan hastalarda uygulanır. Açık ameliyat ile dar kısım çıkarılır ve yerine yeni doku konularak yapılır.
Üretra darlığının tedavisinde öncelikle detaylı tanılama yöntemlerinin uygulanması gerekir. Hasta öyküsü ile fizik muayene tanı aşamasında etkilidir, ancak bunlara ek olarak çeşitli radyolojik ve endoskopik tetkiklerin de uygulanması gerekebilir. En sık uygulanan tanı yöntemleri arasında endoskopik incelemeler gelir. Bu incelemeler sayesinde üretradaki darlık ve buna bağlı faktörler net bir şekilde tespit edilebilir.
Üretrografi denilen film ile üretra deliğinden radyografik kontrast madde verilerek darlığın yeri ve uzunluğu görüntülenir. Mesane sondası (sistofix) takılı olan hastalarda bu sondadan da kontrasy madde verilerek tam görüntüleme sağlanmış olur.
Bazı hastalarda sistoskopi denilen işlem yapılarak darlığın tam yeri ve uzunluğu varsa prostat büyümesi, mesane boynu yüksekliği, mesane detaylı bir şekilde değerlendirilebilir.
Daha sonra hastaya uygun tedavi yöntemlerine başlanabilir. Ciddi tıkanıklığı olan hastalarda öncelik hastanın mesanesini boşaltarak rahatlama sağlamaktır. Bunun için idrar sondası veya kateter gibi yöntemler tercih edilebilir. Veya sonda takılamayan hastalarda göbek altından mesane içine sonda yerleştirilir (perkütan sistostomi- sistofix).
Hastanın rahatlatılmasından sonra, mevcut darlık probleminin giderilmesi için cerrahi müdahale şarttır. Üretrotomi olarak bilinen endoskopik cerrahi işlemde dar olan üretranın genişletilmesi amaçlanır. Üretrotominin uygun veya başarılı olmadığı durumlarda üretroplasti olarak bilinen açık ameliyat yöntemi uygulanır. Bu ameliyatta üretranın dar olan bölgesine yönelik en uygun tedavi yöntemi uygulanır.
Üretra darlığı tedavisinde cerrahi tecrübe ve hekimin farklı tedavi yöntemlerine hakimiyeti önemlidir. Her başarısız cerrahi sonraki cerrahi tedavinin de başarısını olumsuz etkileyebilir. O yüzden bu tip hastalar uygun merkezlerde tedavi edilmelidir.
